somanaath mandir
somanaath mandir | |
|
|
naam: | shri somanaath |
---|---|
nirmaata: | shivling:chandra devata, mool mandir nirmaan:agyaat, vartamaan :sardaar vallabh bhaai Patel |
jeernoddhaarak: | kai log, (paath dekhein) |
nirmaan kaal : | |
devata: | Shiv |
vaastukala: | hindu vaastukala |
sthaan: | veraaval, Saurashtra Gujarat |
somanaath mandir સaaોaaમaaનaaાaaથ મaaંaaદaaિaaર |
|
---|---|
![]() shri somanaath mandir ka garbhagruh |
|
|
|
nirdeshaank: | 20°a53′a16.9″aN 70°a24′a5.0″aE / 20.888028°aN 70.40139°aE![]() |
naam | |
mukhya naam: | somanaath mandir |
devanaagari: | somanaath mandir |
sthaan | |
desh: | Bhaarat |
raajya: | Gujarat |
jila: | geer somanaath |
avasthiti: | veraaval |
vaastukala aur sanskruti | |
pramukh aaraadhya: | somanaath <marquee></marquee/.(Shiv) |
mahatvapoorn utsav: | maha shivraatri |
sthaapatya shaili: | mandir |
itihaas | |
nirmaan tithi: (vartamaan sanrachana) |
1951 (vartamaan bhavan) |
nirmaata: | sardaar vallabhabhaai Patel (vartamaan bhavan) |
mandir board: | Shree Somnath Trust of Gujarat |
website: | somnath.org |
somanaath mandir ek mahatvapoorn hindu mandir hai jiski ginti 12 jyotirlingon mein sarvapratham jyotirling ke roop mein hoti hai. Gujarat ke Saurashtra kshetr ke veraaval bandargaah mein sthit is mandir ke baare mein kaha jaata hai ki iska nirmaan swayam chandradev ne kiya tha. iska ullekh rigved mein bhi milta hai.
yeh mandir hindu dharm ke utthaan-patan ke itihaas ka prateek raha hai. atyant vaibhavashaali hone ke kaaran itihaas mein kai baar yeh mandir toda tatha punarnirmit kiya gaya. vartamaan bhavan ke punarnirmaan ka aarambh Bhaarat ki svatantrata ke pashchaat lauhapurush sardaar vallabh bhaai Patel ne karavaaya aur pehli December 1995 ko Bhaarat ke raashtrapati shankar dayaal sharma ne ise raashtra ko samarpit kiya.
somanaath mandir vishv prasiddh dhaarmik va paryatan sthal hai. mandir praangan mein raat saadhe saat se saadhe aath baje tak ek ghante ka saaund end laait sho chalta hai, jismein somanaath mandir ke itihaas ka bada hi sundar sachitr varnan kiya jaata hai. lokakathaaon ke anusaar yaheen shreekrushn ne dehatyaag kiya tha. is kaaran is kshetr ka aur bhi mahatva badh gaya.
anukram
kinvadanti
praacheen hindu granthon ke anusaar mein bataaye kathaanak ke anusaar som arthaat chandra ne, dakshaprajaapati raaja ki 27 kanyaaon se vivaah kiya tha. lekin unamein se rohini naamak apni patni ko adhik pyaar va sanmaan diya karta tha. shesh kanyaaon ne iski shikaayat apne raaja-pita dakshaprajaapati se ki. apni anya kanyaaon par hote hue anyaaya ko dekhkar krodh mein aakar daksh ne chandradev ko shaap de diya ki ab se har din tumhaara tej (kaaainti, chamak) ksheen hota rahega. falasvaroop har doosare din chandra ka tej ghatne laga. shaap se vichlit aur du:khi som ne Bhagwan Shiv ki aaraadhana shuroo kar di. antat: Shiv prasann hue aur som-chandra ke shraap ka nivaaran kiya. som ke kasht ko door karne vaale prabhu Shiv ka sthaapan yahaaain karavaakar unka naamakaran hua "somanaath".
lokakathaaon ke anusaar isi kshetr mein shreekrushn ne dehatyaag kiya tha. somanaath mandir ke lagbhag 1-2 kilometer doori par hi bhaalaka teerth hai. aisi maanyata hai ki shreekrushn bhaaluka teerth par vishraam kar rahe the. tab hi shikaari ne unke pair ke talue mein padmachinh ko hiran ki aaainkh jaanakar dhokhe mein teer maara tha. tab hi Krishna ne deh tyaagakar yaheen se vaikunth gaman kiya. is sthaan par bada hi sundar Krishna mandir bana hua hai.
itihaas
sarvapratham ek mandir isa ke poorv mein astitv mein tha jis jagah par dviteeya baar mandir ka punarnirmaan saataveen sadi mein vallabhi ke maitrak raajaaon ne kiya. aathaveen sadi mein sindh ke arabi Governor junaayad ne ise nasht karne ke liye apni sena bheji. pratihaar raaja naagabhatt ne 815 isvi mein iska teesari baar punarnirmaan kiya. is mandir ki mahima aur keerti door-door tak faili thi. arab yaatri al-baruni ne apne yaatra vrutaant mein iska vivran likha jisse prabhaavit ho Mehmood gjnavi ne san 1024 mein kuchh 5,000 saathiyon ke saath somanaath mandir par hamla kiya, usaki sampatti looti aur use nasht kar diya. 50,000 log mandir ke andar haath jodakar pooja archana kar rahe the, praay: sabhi katl kar diye gaye.[1][2]
iske baad Gujarat ke raaja bheem aur maalava ke raaja bhoj ne iska punarnirmaan karaaya. san 1297 mein jab Delhi saltanat ne Gujarat par kbja kiya to ise paaainchaveen baar giraaya gaya. mugal baadshah aurangajeb ne ise pun: 1706 mein gira diya. is samay jo mandir khada hai use Bhaarat ke gruh mantri sardaar vallabh bhaai Patel ne banavaaya aur pehli December 1995 ko Bhaarat ke raashtrapati shankar dayaal sharma ne ise raashtra ko samarpit kiya.
1948 mein prabhaasateerth prabhaas paatan ke naam se jaana jaata tha. isi naam se iski tahaseel aur nagar paalika thi. yeh joonaagadh riyaasat ka mukhya nagar tha. lekin 1948 ke baad iski tahaseel, nagar paalika aur tahaseel kachahari ka veraaval mein vilay ho gaya. mandir ka baar-baar khandan aur jeernoddhaar hota raha par shivling yathaavat raha. lekin san 1026 mein Mehmood gajani ne jo shivling khandit kiya, vah yahi aadi shivling tha. iske baad pratishthit kiye gaye shivling ko 1300 mein alaauddeen ki sena ne khandit kiya. iske baad kai baar mandir aur shivling ko khandit kiya gaya. bataaya jaata hai Agra ke kile mein rakhe devadvaar somanaath mandir ke hain. Mehmood gajani san 1026 mein lootpaat ke dauraan in dvaaron ko apne saath le gaya tha. somanaath mandir ke mool mandir sthal par mandir trast dvaara nirmit naveen mandir sthaapit hai. raaja Kumar paal dvaara isi sthaan par antim mandir banavaaya gaya tha. Saurashtra ke mukhyamantri uchhangaraaya naval shankar dhebar ne 19 April 1940 ko yahaan utkhanan karaaya tha. iske baad Bhaarat sarkaar ke puraatatv vibhaag ne utkhanan dvaara praapt brahmashila par Shiv ka jyotirlig sthaapit kiya hai. Saurashtra ke poorv raaja digvijya Singh ne 8 May 1950 ko mandir ki aadhaar shila rakhi tatha 11 May 1951 ko Bhaarat ke pratham raashtrapati dau॰ raajeindr prasaad ne mandir mein jyotirlig sthaapit kiya. naveen somanaath mandir 1962 mein poorn nirmit ho gaya. 1970 mein jaamanagar ki raajamaata ne apne svargeeya pati ki smruti mein unke naam se digvijya dwaar banavaaya. is dwaar ke paas raajamaarg hai aur poorv gruhamantri sardaar ballabh bhaai Patel ki pratima hai. somanaath mandir nirmaan mein Patel ka bada yogadaan raha. mandir ke dakshin mein samudra ke kinaare ek stambh hai. uske oopar ek teer rakhakar sanket kiya gaya hai ki somanaath mandir aur dakshin dhruv ke beech mein pruthvi ka koi bhoobhaag naheen hai. mandir ke prushth bhaag mein sthit praacheen mandir ke vishay mein maanyata hai ki yeh paarvati ji ka mandir hai. somanaathaji ke mandir ki vyavastha aur sanchaalan ka kaarya somanaath trast ke adheen hai. sarkaar ne trast ko jameen, baag-bageeche dekar aay ka prabandh kiya hai. yeh teerth pitruganon ke shraaddh, Narayan bali aadi karmo ke liye bhi prasiddh hai. chaitr, bhaadr, kaartik maah mein yahaan shraaddh karne ka vishesh mahatva bataaya gaya hai. in teen maheenon mein yahaan shraddhaaluon ki badi bheed lagti hai. iske alaava yahaan teen nadiyon hiran, kapila aur sarasvati ka mahaasangam hota hai. is triveni snaan ka vishesh mahatva hai.
teerth sthaan aur mandir
mandir nan.1 ke praangan mein hanumaanaji ka mandir, pardi vinaayak, navadurga khodeeyaar, mahaaraani ahilyaabaai holkar dvaara sthaapit somanaath jyotirlig, ahilyeshvar, annapoorna, ganapati aur kaashi vishvanaath ke mandir hain. aghoreshvar mandir nan. 6 ke sameep bhairaveshvar mandir, mahaakaali mandir, dukhaharan ji ki jal samaadhi sthit hai. panchamukhi mahaadev mandir Kumar vaada mein, vileshvar mandir nan. 12 ke najadeek aur nan. 15 ke sameep raamamandir sthit hai. naagaron ke ishtadev haatakeshvar mandir, devi hingalaaj ka mandir, kaalika mandir, Balaji mandir, narasinh mandir, naaganaath mandir samet kul 42 mandir nagar ke lagbhag das kilo meter kshetr mein sthaapit hain.
baahari kshetr ke pramukh mandir
veraaval prabhaas kshetr ke madhya mein samudra ke kinaare shashibhooshan mandir, bheedbhanjan ganapati, baaneshvar, chandreshvar-ratneshvar, kapileshvar, rotaleshvar, bhaaluka teerth hai. bhaalakeshvar, praagateshvar, padm kund, paandav koop, dvaarikaanaath mandir, Balaji mandir, lakshmeenaaraayan mandir, rooderashvar mandir, soorya mandir, hingalaaj gufa, geeta mandir, ballabhaachaarya mahaaprabhu ki 65veen baithak ke alaava kai anya pramukh mandir hai. prabhaas khand mein vivran hai ki somanaath mandir ke samayakaal mein anya Dave mandir bhi the. inmein shivji ke 135, vishnu Bhagwan ke 5, devi ke 25, sooryadev ke 16, ganeshaji ke 5, naag mandir 1, kshetrapaal mandir 1, kund 19 aur nadiyaan 9 bataai jaati hain. ek shilaalekh mein vivran hai ki Mehmood ke hamle ke baad ikkees mandiron ka nirmaan kiya gaya. sambhavat: iske pashchaat bhi anek mandir bane honge.
pramukh teerth dvaarika somanaath se kareeb do sau kilometer doori par pramukh teerth shreekrushn ki dvaarika hai. yahaan bhi pratidin dvaarikaadheesh ke darshan ke liye desh-videsh se hajaaron ki sankhya mein shraddhaalu aate hain. yahaan gomati nadi hai. iske snaan ka vishesh mahatva bataaya gaya hai. is nadi ka jal sooryodaya par badhta jaata hai aur sooryaast par ghatata jaata hai, jo subah sooraj nikalne se pehle maatr ek dedh feet hi rah jaata hai.
aavaagaman
- niktatam railway station - veraaval
- niktatam havaai adda - deev, Rajkot, Ahmedabad, vadodara
chitr veethika
baahari kadiyaaain
- -somanaath mandir, Gujarat –
- somanaath – sabse pramukh jyotirlig
- shri somanaath mahaadev mandir
- teerth parichay - somanaath mandir (teerthayaatra mahaasangh)
- somanaath (Gujarat pavitra yaatraadhaam vikaas board)
sandarbh
- ↑ "Mahmud of Ghazni - Military campaigns" (angreji mein). vananes kamitmeint. http://www.experiencefestival.com/a/Mahmud_of_Ghazni_-_Military_campaigns/id/5269269. abhigman tithi: 2008.
- ↑ "Somnath Temple" (angreji mein) (echateeem). nannoopugamaarks.com. http://nannu.pugmarks.com/dashora-family/notes/somnath.htm. abhigman tithi: 2008.