rishabhadev
rishabhadev | |
---|---|
pratham teerthankar | |
rishabhanaath ki pratima, kundalapur, madhya pradesh |
|
vivran | |
anya naam | aadinaath, rishabhanaath, vrushabhanaath |
shikshaaen | ahinsa |
agale teerthankar | ajitnaath |
gruhasth jeevan | |
vansh | ikshvaaku |
pita | naabhiraaj |
maata | mahaaraani maroodevi |
putr | bharat chakravarti, baahubali |
putri | braahami aur sundari |
panch kalyaanak | |
janm | chaitr Krishna 9 |
janm sthaan | ayodhya |
moksh | maagh Krishna 14 |
moksh sthaan | Kailash parvat |
lakshan | |
rang | svarn |
chinh | vrushabh (bail) |
oonchaai | 500 dhanush (1500 meter) |
aayu | 8,400,000 poorv (592.704 × 1018 varsh) |
shaasak Dave | |
yakshini | chakreshvari |
rishabhadev jain dharm ke pratham teerthankar hain. teerthankar ka arth hota hai jo teerth ki rachana karein. jo sansaar saagar (janm maran ke chakr) se moksh tak ke teerth ki rachana karein, vah teerthankar kahalaate hain. rishabhadev ji ko aadinaath bhi kaha jaata hai. Bhagwan rishabhadev vartamaan avasarpini kaal ke pratham digmbar jain muni the.[1]
anukram
jeevan charitra
-
Bhagwan rishabhadev ka samavasharan
jain puraanon ke anusaar antim kulakar raaja naabhiraaj ke putr rishabhadev huye. Bhagwan rishabhadev ka vivaah yashaavati devi aur sunanda se hua. rishabhadev ke 100 putr aur do putriyaaain thi.[2] unamein bharat chakravarti sabse bade the evam pratham chakravarti samraat hue jinke naam par is desh ka naam Bhaarat pada. dusare putr baahubali bhi ek mahaan raaja evam kaamadev pad se bibhooshit the. inke aalaava rishabhadev ke vrushabhasen, anantavijya, anantaveerya, achyut, veer, varaveer aadi 99 putr tatha braamhi aur sundari naamak do putriyaan bhi hui, jinko rishabhadev ne sarvapratham yug ke aarambh mein kramash: lipividya (aksharavidya) aur ankavidya ka gyaan diya.[3][4] baahubali aur sundari ki maata ka naam sunanda tha. bharat chakravarti, brahmi aur anya 98 putron ki maata ka naam sumangala tha. rishabhadev Bhagwan ki aayu 84 lakh poorv ki thi jismein se 20 lakh poorv Kumar avastha mein vyateet hua aur 63 lakh poorv raaja ki tarah|[5]
keval gyaan

jain grantho ke anusaar lagbhag 1000 varsho tak tap karne ke pashchaat rishabhadev ko keval gyaan ki praapti hui thi. rishabhadev Bhagwan ke samavasharan mein nimnalikhit vrati the :[6]
hindu granthon mein varnan
vaidik dharm mein bhi riashabhadev ka sanstavan kiya gaya hai. Bhagwat mein arhan raaja ke roop mein inka vistrut varnan hai. ismein bharat aadi 100 putron ka kathan jain dharm ki tarah hi kiya gaya hai. ant mein ve digmbar (nagn) saadhu hokar saare Bhaarat mein vihaar karne ka bhi ullekh kiya gaya hai. riagved aadi praacheen vaidik saahitya mein bhi inka aadar ke saath sanstavan kiya gaya hai.
hindoopuraan shreemadbhaagavat ke paaainchavein skandh ke anusaar manu ke putr priyvrat ke putr aagneedhr huye jinke putr raaja naabhi (jain dharm mein naabhiraaya naam se ullikhit) the. raaja naabhi ke putr rishabhadev huye jo ki mahaan prataapi samraat huye. bhaagavatapuraan anusaar Bhagwan rishabhadev ka vivaah indr ki putri jayanti se hua. isse inke sau putr utpann huye. unamein bharat chakravarti sabse bade evam gunavaan the.[9] unase chhote kushaavart, ilaavart, brahmaavart, malaya, ketu, bhadrasen, indraspruk, Vidarbh aur keekat ye nau Rajkumar shesh nabbe bhaaiyon se bade evam shreshth the. unase chhote kavi, hari, antariksh, prabuddh, pippalaayan, aavirhotr, drumil, chamas aur karabhaajan ye nau putr Rajkumar Bhagwat dharm ka prachaar karne vaale bade bhagavadbhakt the. inse chhote ikyaasi putr pita ki ki aajnyaa ka paalan karte huye punyakarmon ka anushthaan karne se shuddh hokar braahman ho gaye.[10]
pratima
Bhagwan rishabhadev ji ki ek vishaal pratima badavaani (Madhya Pradesh) (Bhaarat) ke paas baavanagaja me hai. yeh 84 feet ki hai.
sandarbh
- ↑ b.k. jain 2013, pa॰ 31.
- ↑ Sangave 2001, pa॰ 105.
- ↑ jain 1998, pa॰ 47-48.
- ↑ aadinaathapuraan aur chaubees teerthankar-puraan
- ↑ jain 2015, pa॰ 181.
- ↑ Champat Rai Jain 2008, pa॰ 126-127.
- ↑ Champat Rai Jain 2008, pa॰ 126.
- ↑ Champat Rai Jain 2008, pa॰ 127.
- ↑ shreemaddhabhaagavat panyacham skandh, chaturth adhyaaya, shlok 9
- ↑ shreemaddhabhaagavat panyacham skandh, chaturth adhyaaya, shlok 13
sandarbh granth
- jain, vijay Kumar (2015), Acarya Samantabhadra's Svayambhustotra: Adoration of The Twenty-four Tirthankara, Vikalp Printers, aai॰aऍsa॰abee॰aऍna॰ 9788190363976, https://books.google.co.in/books?id=xI8HBgAAQBAJ, "Non-Copyright"
- Jain, Babu Kamtaprasad (2013), digaambaratv aur digmbar muni, bhaarateeya jnyaaanapeeth, aai॰aऍsa॰abee॰aऍna॰ 81-263-5122-5, https://books.google.co.in/books?id=k--2oAEACAAJ
- jain, shaanti laal (1998), ABC of Jainism, Bhopal (M.P.): Jnanodaya Vidyapeeth, aai॰aऍsa॰abee॰aऍna॰ 81-7628-0003
- Champat Rai Jain (2008), Risabha Deva (Second san॰), India: Bhagwan Rishabhdeo Granth Mala, aai॰aऍsa॰abee॰aऍna॰ 9788177720228