jan gan man
hindi: jan gan man | |
---|---|
janagan ke manon ke adhinaayak(naresh) ki jaya ho | |
raashtreeya jiska raashtragaan hai |
![]() |
bol | raveendranaath thaakur, raveendranaath thaakur, 1911 |
sangeet | raveendranaath thaakur, raveendranaath thaakur, 1911 |
ghoshit | 1950 |
sangeet ke namoone | |
|
jan gan man, Bhaarat ka raashtragaan hai jo moolat: bangaali mein gurudev raveendranaath thaakur dvaara likha gaya tha. Bhaarat ka raashtreeya geet vande maataram hai.
raashtragaan ke gaayan ki avadhi lagbhag 52 sekend hai. kuchh avsaron par raashtragaan sankshipt roop mein bhi gaaya jaata hai, ismein pratham tatha antim panktiyaaain hi bolte hain jismein lagbhag 20 sekend ka samay lagta hai. samvidhaan sabha ne jan-gan-man ko Bhaarat ke raashtragaan ke rup mein 24 January 1950 ko apnaaya tha. ise sarvapratham 27 December 1911 ko Congress ke Calcutta ab donon bhaashaaon mein (bangaali aur hindi) adhiveshan mein gaaya gaya tha. poore gaan mein 5 pad hain.
anukram
geet ke bol
bangaali aur hindi ka lipyantaran ke saath
|
|
aadhikaarik hindi sanskaran

“ |
janaganaman-adhinaayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata! |
” |
vaakya-dar-vaakya arth
janaganaman aadhinaayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata!
janaganaman:janagan ke man/saare logon ke man; adhinaayan:shaasak; jaya he:ki jaya ho; bhaaratabhaagyavidhaata:Bhaarat ke bhaagya-vidhaata(bhaagya nirdhaarak) arthaat Bhagwan
jan gan ke manon ke us adhinaayak ki jaya ho, jo Bhaarat ke bhaagyavidhaata hain!
Punjab sindhu Gujarat maraatha draavid utkal bang
vindhya Himachal yamuna ganga uchhalajaladhitrang
Punjab:Punjab/Punjab ke log; sindhu:sindh/sindhu nadi/sindhu ke kinaare base log; Gujarat:Gujarat va uske log; maraatha:Maharashtra/maraathi log; draavid:dakshin Bhaarat/draavidi log; utkal:udeesha/udiya log; bang:Bengal/bangaali log
vindhya:vindhyaanchal parvat; Himachal:himaalaya/Himachal parvat shrinkhala; yamuna ganga:donon nadiyaaain va ganga-yamuna doaab; uchhal-jaladhi-tarang:manamohak/hrudayajaagrutakaari-samudri-tarang ya manajaagrutakaari tarangein
unka naam sunate hi Punjab sindh Gujarat aur maraatha, draavid utkal va Bengal
evam vindhya Himachal va yamuna aur ganga pe base logon ke hrudayon mein manajaagrutakaari tarangein bhar uthati hain
tav shubh naame jaage, tav shubh aashish maage
gaahe tav jayagaatha
tav:aapke/tumhaare; shubh:pavitra; naame:naam pe(bhaaratavarsh); jaage:jaagate hain; aashish:aasheervaad; maage:maangate hain
gaahe:gaate hain; tav:aapki hi/teri hi; jayagaatha:vajayagaatha(vijyon ki kahaaniyaan)
sab tere pavitra naam par jaag uthane hain, sab teri pavitra aasheervaad paane ki abhilaasha rakhate hain
aur sab tere hi jayagaathaaon ka gaan karte hain
janaganamangaladaayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata!
jaya he, jaya he, jaya he, jaya jaya jaya jaya he..
janaganamangaladaayak:janagan ke mangal-daata/janagan ko saubhaagya daalaane vaale; jaya he:ki jaya ho; bhaaratabhaagyavidhaata:Bhaarat ke bhaagya vidhaata
jaya he jaya he:vijay ho, vijay ho; jaya jaya jaya jaya he:sada sarvada vijay ho
janagan ke mangal daayak ki jaya ho, he Bhaarat ke bhaagyavidhaata
vijay ho vijay ho vijay ho, teri sada sarvada vijay ho
sankshipt sanskaran
uparokaat raashaatr gaan ka poorn sansaakaran hai aur iski kul avadhi lagbhag 52 second hai.
raashaatr gaan ki pehli aur antim panktiyon ke saath ek sankshipaat sansaakaran bhi kuchh vishishaat avsaron par bajaaya jaata hai. ise is prakaar padha jaata hai:
“ |
jan-gan-man adhinaayak jaya he |
” |
sankshipaat sansaakaran ko chalaane ki avadhi lagbhag 20 second hai. jin avsaron par iska poorn sansaakaran ya sankshipaat sansaakaran chalaaya jaae, unki jaankaari in anudeshon mein upayukaat saathaanon par di gayi hai.
asal kavita ke paanchon pad
![]() |
|
---|---|
dhvaj | tiranga |
raashtreeya chinh | ashok ki laat |
raashtra-gaan | jan gan man |
raashtra-geet | vande maataram |
pashu | baagh |
jaleeya jeev | ganga daalafin |
pakshi | mor |
pushp | kamal |
vruksh | bargad |
fal | aam |
khel | maidaani hockey |
panyachaang
|
shak samvat
|
sandarbh |
"Bhaarat ke raashtreeya prateek" bhaarateeya dootaavaas, landan Retreived 03-09-2007 |
janaganaman-adhinaayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata!
Punjab sindhu Gujarat maraatha draavid utkal bang
vindhya Himachal yamuna ganga uchhalajaladhitrang
tav shubh naame jaage, tav shubh aashish maage,
gaahe tav jayagaatha.
janaganamangaladaayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata!
jaya he, jaya he, jaya he, jaya jaya jaya jaya he..
aharah tav aahvaan prachaarit, shuni tav udaar baani
hindu bauddh shikh jain paarasik musalmaan khrushtaani
poorab pashchim aase tav sinhaasan-paashe
premahaar haya gaaaintha.
janagan-aikya-vidhaayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata!
jaya he, jaya he, jaya he, jaya jaya jaya jaya he..
patan-abhyudaya-vandhur pantha, yug yug dhaavit yaatri.
he chirsaarathi, tav rathachakre mukharit path dinraatri.
daarun viplav-maajhe tav shankhadhvani baaje
sankatadu:khatraata.
janaganapathaparichaayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata!
jaya he, jaya he, jaya he, jaya jaya jaya jaya he..
ghoratimirghan nivid nisheethe peedit moorhit deshe
jaagrat chhil tav avichl mangal natanayane animeshe.
du:svapne aatanke raksha karile anke
snehamayi tumi maata.
janaganadu:khatraayak jaya he bhaaratabhaagyavidhaata!
jaya he, jaya he, jaya he, jaya jaya jaya jaya he..
raatri prabhaatil, udil ravichhavi poorv-udayagiribhaale –
gaahe vihangam, punya sameeran navajeevanaras dhaale.
tav karunaarunaraage nidrit Bhaarat jaage
tav charane nat maatha.
jaya jaya jaya he jaya raajeshvar bhaaratabhaagyavidhaata!
jaya he, jaya he, jaya he, jaya jaya jaya jaya he..
raashtragaan sambandhit niyam va vidhiyaaain
raashaatr gaan bajaana
raashtragaan bajaane ke niyamon ke aanusaar[1]:
- raashaatragaan ka poorn sansaakaran nimaanalikhit avsaron par bajaaya jaaega:
- naagrik aur sainaaya adhishaathaapan;
- jab raashaatr salaami deta hai (arthaat iska arth hai raashaatrapati ya sambandhit raajaayon/sangh raajaaya kshetron ke andar raajaayapaal/lieutenant Governor ko vishesh avsaron par raashaatr gaan ke saath raashaatreeya salaami - salaami shasaatr prasaatut kiya jaata hai);
- parade ke dauraan - chaahe uparokaat mein sandarbhit vishishaat atithi upasthit hon ya naheen;
- aupachaarik raajaaya kaaryakramon aur sarkaar dvaara aayojit anaaya kaaryakramon mein raashaatrapati ke aagaman par aur saamoohik kaaryakramon mein tatha in kaaryakramon se unke vaapas jaane ke avsar par ;
- all India radio par raashaatrapati ke raashaatr ko sambodhan se tataakaal poorv aur uske pashaachaat;
- raajaayapaal/lieutenant Governor ke unke raajaaya/sangh raajaaya ke andar aupachaarik raajaaya kaaryakramon mein aagaman par tatha in kaaryakramon se unke vaapas jaane ke samay;
- jab raashaatreeya dhaavaj ko parade mein laaya jaae;
- jab regiment ke rang prasaatut kiye jaate hain;
- nausena ke rangon ko faharaane ke liye.
- jab raashaatr gaan ek band dvaara bajaaya jaata hai to raashaatr gaan ke pehle shrotaaon ki sahaayata hetu dramon ka ek kram bajaaya jaaega taaki ve jaan sakein ki ab raashaatr gaan aarambh hone wala hai. anaayatha iske kuchh vishesh sanket hone chaahiye ki ab raashaatr gaan ko bajaana aarambh hone wala hai. udaaharan ke liye jab raashaatr gaan bajaane se pehle ek vishesh prakaar ki dhoomadhaam ki dhaavani nikaali jaae ya jab raashaatr gaan ke saath salaamati ki shubhakaamanaaen bheji jaaen ya jab raashaatr gaan guard of onar dvaara di jaane waali raashaatreeya salaami ka bhaag ho. maarching dril ke sandarbh mein rol ki avadhi dheeme March mein saat kadam hogi. yeh rol dheere se aarambh hoga, dhaavani ke tej saatar tak jitna adhik sambhav ho ooncha uthega aur tab dheere se mool komalata tak kam ho jaaega, kinaatu saataveen beet tak sunaai dene yogaaya bana rahega. tab raashaatr gaan aarambh karne se pehle ek beet ka vishraam liya jaaega.
- raashaatr gaan ka sankshipaat sansaakaran mes mein salaamati ki shubhakaamana dete samay bajaaya jaaega.
- raashaatr gaan un anaaya avsaron par bajaaya jaaega jinke liye Bhaarat sarkaar dvaara vishesh aadesh jaari kiye gaye hain.
- aam taur par raashaatr gaan pradhaanamantri ke liye naheen bajaaya jaaega jabki aisa vishesh avsar ho sakte hain jab ise bajaaya jaae.
raashaatr gaan ko saamoohik roop se gaana
- raashaatr gaan ka poorn sansaakaran nimaanalikhit avsaron par saamoohik gaan ke saath bajaaya jaaega:
- raashaatreeya dhaavaj ko faharaane ke avsar par, saansaakrutik avsaron par ya parade ke alaava anaaya samaaroh poorn kaaryakramon mein. (iski vaayavasaatha ek kauyar ya paryaapaat aakaar ke, upayukaat roop se saathaapit tareeke se ki ja sakti hai, jise band aadi ke saath iske gaane ka samanaavaya karne ke liye prashikshit kiya jaaega. ismein paryaapaat saarvajanik shravaaya pranaali hogi taaki kauyar ke saath milkar vibhinaan avsaron par janasamooh ga sake);
- sarkaari ya saarvajanik kaaryakram mein raashaatrapati ke aagaman ke avsar par (parantu aupachaarik raajaaya kaaryakramon aur saamoohik kaaryakramon ke alaava) aur in kaaryakramon se unke vida hone ke tataakaal pehle.
- raashaatr gaan ko gaane ke sabhi avsaron par saamoohik gaan ke saath iske poorn sansaakaran ka uchaachaaran kiya jaaega.
- raashaatr gaan un avsaron par gaaya jaae, jo poori tarah se samaaroh ke roop mein na ho, tathaapi inka kuchh mahataav ho, jismein mantriyon aadi ki upasthiti shaamil hai. in avsaron par raashaatr gaan ko gaane ke saath (sangeet vaadyon ke saath ya inke bina) saamoohik roop se gaayan vaanchhit hota hai.
- yeh sambhav naheen hai ki avsaron ki koi ek soochi di jaae, jin avsaron par raashaatr gaan ko gaana (bajaane se alag) gaane ki anumati di ja sakti hai. paranaatu saamoohik gaan ke saath raashaatr gaan ko gaane par tab tak koi aapatti naheen hai jab tak ise maatru bhoomi ko salaami dete hue aadar ke saath gaaya jaae aur iski uchit gaaarima ko banaae rakha jaae.
- vidyaalayon mein, din ke kaaryon mein raashaatr gaan ko saamoohik roop se ga kar aarambh kiya ja sakta hai. vidyaalaya ke praadhikaariyon ko raashaatr gaan ke gaayan ko lokapriya banaane ke liye apne kaaryakramon mein paryaapaat praavadhaan karne chaahiye tatha unaahein chhaatron ke beech raashaatreeya dhaavaj ke prati samaamaan ki bhaavana ko protaasaahan dena chaahiye.
saamaanaaya
jab raashaatr gaan gaaya ya bajaaya jaata hai to shrotaaon ko saavdhaan ki mudra mein khade rahana chaahiye. yadyapi jab kisi chal chitr ke bhaag ke roop mein raashaatr gaan ko kisi samaachaar ki gatividhi ya sankshipaat chalachitr ke dauraan bajaaya jaae to shrotaaon se apekshit naheen hai ki ve khade ho jaaen, kaayonki unke khade hone se filaam ke pradarshan mein baadha aaegi aur ek asantulan aur bhram paida hoga tatha raashaatr gaan ki garima mein vruddhi naheen hogi. jaisa ki raashaatr dhaavaj ko faharaane ke maamale mein hota hai, yeh logon ki achaachhi bhaavana ke liye chhod diya gaya hai ki ve raashaatr gaan ko gaate ya bajaate samay kisi anuchit gatividhi mein sanlagaan naheen hon.
vivaad
kya kisi ko koi geet gaane ke liye majaboor kiya ja sakta hai athva naheen? yeh prashn sarvochch nyaayaalaya ke samaksh Bijoy emmaanuel versus Kerala raajya AIR 1987 SC 748 [3] naam ke ek vaad mein uthaaya gaya. is vaad mein kuchh vidyaarthiyon ko school se isaliye nikaal diya gaya tha kyonki inhone raashtra-gaan jan-gan-man ko gaane se mana kar diya tha. yeh vidyaarthi school mein raashtra-gaan ke samay iske sammaan mein khade hote the tatha iska sammaan karte the par gaate naheen the. gaane ke liye unhonne mana kar diya tha. sarvochch nyaayaalaya ne inki yaachika sveekaar kar inhein school ko vaapas lene ko kaha. sarvochch nyaayaalaya ka kehna hai ki yadi koi vyakti raashtra-gaan ka sammaan to karta hai par use gaata naheen hai to iska matlab yeh naheen ki vah iska apamaan kar raha hai. at: ise na gaane ke liye us vyakti ko dandit ya prataadit naheen kiya ja sakta.
svar lipi
devanaagari | roman lipi |
sa re g g g g g g g - g g re g m - | sā rē ga ga ga ga ga ga ga - ga ga rē ga ma - |
g - g g re - re re ni, re sa - | ga - ga ga rē - rē rē ni, rē sā - |
sa sa p - p p - p p p p - p m dh p m | sā sā pa - pa pa - pa pa pa pa - pa ma dha pa ma |
m m - m m m - m g re m g | ma ma - ma ma ma - ma ga rē ma ga |
g - g g g - g re g p p - m - m - | ga - ga ga ga - ga rē ga pa pa - ma - ma - |
g - g g re re re re ni, re sa | ga - ga ga rē rē rē rē ni, rē sā |
sa re g g g - g - re g m - - - - - | sā rē ga ga ga - ga - rē ga ma - - - - - |
g m p p p - m g re m g - | ga ma pa pa pa - ma ga rē ma ga - |
g - g - g re re re re ni, re sa - | ga - ga - ga rē rē rē rē ni, rē sā - |
sa sa p p p - p p p - p p m dh p m | sā sā pa pa pa - pa pa pa - pa pa ma' dha pa ma |
m - m m m - m g re m g - | ma - ma ma ma - ma ga rē ma ga - |
saan ni saan - - - - - | sāaaṁ ni sāaaṁ - - - - - |
ni dh ni - - - - - | ni dha ni - - - - - |
dh p dh - - - - - | dha pa dha - - - - - |
sa re g g g g re g m - - - - - | sā rē ga ga ga ga rē ga ma - - - - - |
inhein bhi dekhein
baahari kadiyaaain
- Bhaarat sarkaar ki site par raashtragaan
- Bhaarat sarkaar ki site se jan-gan-man geet ka daaunalod mirror
- Youtube par jan-gan-man ka 24 svaron mein
- Youtube par jan-gan-man ka sampoorn sanskaran 39 svaron mein
![]() |
Bhaarat se sambandhit yeh lekh ek aadhaar hai. aap ise badhaakar vikipeediya ki sahaayata kar sakte hain. |