guru gobind Singh
![]() |
is lekh mein anek samasyaaeain hain. krupaya ise sudhaarane mein madad karein ya vaarta prushth par in samasyaaon par charcha karein.
|
guru gobind Singh ਗaaੁaaਰaaੂ ਗaaੋaaਬaaਿaaੰaaਦ ਸaaਿaaੰaaਘ |
|
---|---|
janm | gobind rai 22 December, 1666 Patna Bihar, Bhaarat |
mrutyu | 7 October 1708 naanded, Maharashtra, Bhaarat |
(umr 42)
padavi | sikhon ke dasvein aur antim guru |
prasiddhi kaaran | dasvein sikh guru, sikh khaalasa sena ke sansthaapak evam pratham senaapati |
poorvaadhikaari | guru teg bahaadur |
uttaraadhikaari | guru granth saahib |
jeevanasaathi | maata jeeto urf maata sandari, maata saahib deevaan |
bachche |
ajeet Singh jujhaar Singh joraavar Singh fateh Singh |
maata-pita | guru teg bahaadur, maata goojari |
guru gobind Singh (janm: 22 December 1666, mrutyu: 7 October 1708) sikhon ke dasvein guru the. unka janm Bihar ke Patna shahar mein hua tha. unke pita guroo teg bahaadur ki mrutyu ke uparaant 11 November san 1675 ko ve guroo bane. vah ek mahaan yoddha, kavi, bhakt evam aadhyaatmik neta the. unhone san 1699 mein baisaakhi ke din unhone khaalasa panth ki sthaapana ki jo sikhon ke itihaas ki sabse mahatvapoorn ghatna maani jaati hai.
guroo gobind Singh ne sikhon ki pavitra granth guru granth saahib ko poora kiya tatha unhein guru roop mein sushobhit kiya. bichitr naatak ko unki aatmakatha maana jaata hai. yahi unke jeevan ke vishay mein jaankaari ka sabse mahatvapoorn srot hai. yeh dasam granth ka ek bhaag hai. dasam granth, guroo gobind Singh ki krutiyon ke sankalan ka naam hai.
unhone mugalon ya unke sahayogiyon (jaise, shivaalik pahaadiyon ke raaja) ke saath 14 yuddh lade. dharm ke liye samast parivaar ka balidaan unhonne kiya jiske liye unhein 'sarabansadaani' bhi kaha jaata hai. iske atirikt janasaadhaaran mein ve kalageedhar, dashamesh, baajaanvaale aadi kai naam,upanaam va upaadhiyon se bhi jaane jaate hain.
guru govind Singh jahaan vishv ki balidaani parampara mein adviteeya the, vaheen ve swayam ek mahaan lekhak, maulik chintak tatha kai bhaashaaon ke jnyaaata bhi the. unhonne swayam kai granthon ki rachana ki. ve vidvaanon ke sanrakshak the. unke darbaar mein 52 kaviyon tatha lekhakon ki upasthiti rahati thi, iseeliye unhein 'sant sipaahi' bhi kaha jaata tha. ve bhakti tatha shakti ke adviteeya sangam the.
anukram
guru gobind Singh ka janm
guru govind Singh ka janm nauvein sikh guru guru tegabahaadur aur maata gujri ke ghar Patna mein 22 December 1666, mrutyu: 7 October 1708 hua tha. jab vah paida hooe the us samay unke pita asam me dharm upadesh ko gaye the. unhonne bachapan me faarasi, sanskrut, urdu ki shiksha li aur ek yoddha banane ke liye maarshal kaushal seekha.
guru gobind Singh ji ka vivaah sundari ji se 11 saal ki umr mein 1677 mein hua. unke chaar putr saahibjaada ajeet Singh, joojhaar Singh, joraavar Singh aur fateh Singh the .
aanandapur saahib ko chhodkar jaana aur vaapas aana
April 1685 mein, sirmaur ke raaja mat prakaash ke nimantran par guroo gobind Singh ne apne nivaas ko sirmaur raajya ke paanvata shahar mein sthaanaantarit kar diya | sirmaur raajya ke gazette ke anusaar, raaja bheem chand ke saath matabhed ke kaaran guru ji ko aanandapur saahib chhodne ke liye majaboor kiya gaya tha aur ve vahaaain se toka shahar chale gaye| mat prakaash ne guru ji ko toka se sirmaur ki rajdhani naahan ke liye aamantrit kiya. naahan se vah paanvata ke liye ravaana huai| mat prakaash ne gadhvaal ke raaja fateh shaah ke khilaaf apni sthiti majaboot karne ke uddeshya se guru ji ko apne raajya mein aamantrit kiya tha. raaja mat prakaash ke anurodh par guru ji ne paanvata me bahoot kam samay mein unke anuyaayiyon ki madad se ek kile ka nirmaan karavaaya. guru ji paanvata me lagbhag teen saal ke liye rahe aur kai granthon ki rachana ki. <granthon ki soochi >
san 1687 mein naadaun ki ladaai mein, guru gobind Singh, bheem chand, aur anya mitr deshon ki pahaadi raajaaon ki senaaon ne alif Khan aur unke sahayogiyon ki senaao ko hara diya tha . vichitr naatak (guru gobind Singh dvaara rachit aatmakatha) aur bhatt vaahis ke anusaar, naadaun par bane vyaas nadi ke tat par guru gobind Singh aath dinon tak rahe aur vibhinn mahatvapoorn sainya pramukhon ka daura kiya.
bhangaani ke yuddh ke kuchh din baad, raani chanpa (bilaasapur ki vidhva raani) ne guru ji se aanandapur saahib (ya chak naanaki jo us samay kaha jaata tha) vaapas lautane ka anurodh kiya jise guru ji ne sveekaar kiya . vah November 1688 mein vaapas aanandapur saahib pahunch gaye .
1695 mein, dilaavar Khan (Lahore ka mugal mukhya) ne apne bete husain Khan ko aanandapur saahib par hamla karne ke liye bheja . mugal sena haar gayi aur husain Khan maara gaya. husain ki mrutyu ke baad, dilaavar Khan ne apne aadamiyon jujhaar haada aur chandel rai ko shivaalik bhej diya. haalaanki, ve jasavaal ke gaj Singh se haar gaye the. pahaadi kshetr mein is tarah ke ghatnaakram mugal samraat aurangajeb liye chinta ka kaaran ban gaye aur usane kshetr mein mugal adhikaar bahaal karne ke liye sena ko apne bete ke saath bheja.
khaalasa panth ki sthaapana
san 1699 mein guru ji ne hukamanaama patra apne anuyaayiyonko bheja jismein unhonne anurodh kiya ki vah sabhi 13 April 1699 vaisaakhi ke din aanandapur mein ekatr ho jaaye.
aanandapur se talavandi saabo ke liye yaatra
shivaalik ke raajaaon ke saath sangharsh
aanandapur se nikaasi
aage ki yaatra
dina me thaharana
talavandi saabo me thaharana
aurangajeb ki maut ke baad
antim samay
rachanaayein
- jaap saahib : ek nirankaar ke gunavaachak naamon ka sankalan |
- akaal ustat: akaal purakh ki ustati evanm karm kaand par bhaari chot
- bachitr naatak : gobind Singh ki savaai jeevani aur aatmik vanshaavali se varnit rachana
- chandi charitra - 4 rachanaae - aroop-aadi shakti chandi ki stuti | ismein chandi ko shareer aurat evanm moorti mein maani jaane waali maanyataaon ko toda hai | chandi ko parameshar ki shakti = hukm ke roop mein darshaaya hai | ek rachana maarakande puraan par aadhaarit hai |
- shaastr naam maala : astr-shastron ke roop mein guramat ka varnan |
- ath pakhyaaain charitra likhyate : buddhion ke chaal chalan ke oopar vibhinn kahaaniyon ka sangreh | ismein kuchaji, suchaji, gunavanti naari evam purushon ke charitra hain|
- jfranaama : chitthi aurangajeb baadshah ke naam |
- khaalasa mahima khaalasa ki paribhaasha aur khaalasa ke krutitv |
sandarbh
baahari kadiyaaain
- shri guru granth saahib ji - 6 guruon, 30 santon evam 3 gurughar ke shraddhaaluo ki baani ka sangrah
- sant sipaahi the guru gobind Singh
- shri guru gobind Singh ji - saakhiyaaain