Allahabad
Allahabad prayaag |
|||||||
|
|||||||
|
|||||||
samay mandal: IST (UTC+5:30) | |||||||
desh |
![]() |
||||||
raajya | uttar pradesh | ||||||
jila | Allahabad | ||||||
mahaapaur | abhilaasha gupta nandi | ||||||
janasankhya | 12,15,348[1] (2008 tak [update]) | ||||||
kshetrafal • ooainchaai (AMSL) |
• 98 meter (322 fee॰) |
||||||
vibhinn code
|
nirdeshaank: 25°a27′aN 81°a51′aE / 25.45°aN 81.85°aE Allahabad uttar Bhaarat ke uttar pradesh ke poorvi bhaag mein sthit ek nagar evam Allahabad jile ka prashaasanik mukhyaalaya hai. iska praacheen naam prayaag hai. ise 'teertharaaj' (teerthon ka raaja) bhi kehte hain. hindu maanyata anusaar, yahaan srushtikrta brahma ne srushti kaarya poorn hone ke baad pratham yagya kiya tha. yahi sabse bade hindu sammelan Mahakumbh ki chaar sthaliyon mein se ek hai, shesh teen haridvaar, ujjain evam Nasik hain. hindu dharmagranthon mein varnit prayaag sthal pavitratam nadi ganga aur yamuna ke sangam par sthit hai. yaheen sarasvati nadi gupt roop se sangam mein milti hai, at: ye triveni sangam kahalaata hai, jahaan pratyek baarah varsh mein Kumbh mela lagta hai.[2]
Allahabad mein kai mahattvapoorn raajya sarkaar ke kaaryaalaya sthit hain, jaise Allahabad uchch nyaayaalaya, pradhaan mahaalekhaadhikaari (eji ofis), uttar pradesh raajya lok seva aayog (pi.S.si), raajya police mukhyaalaya, uttar madhya railway mukhyaalaya, kendreeya maadhyamik shiksha board ka kshetreeya kaaryaalaya evam uttar pradesh maadhyamik shiksha parishad kaaryaalaya. Bhaarat sarkaar dvaara Allahabad ko Jawahar laal Nehru raashtreeya shahari naveekaran yojana ke liye mission shahar ke roop mein chuna gaya hai.[3]
anukram
naamakaran
shahar ka vartamaan naam Akbar dvaara 1583 mein rakha gaya tha. hindi naam Allahabad ka arth arabi shabd ilaah (Akbar dvaara chalaaye gaye naye dharm deen-A-ilaahi ke sandarbh se, Allah ke liye) evam faarasi se aabaad (arthaat basaaya hua) – yaani 'ishvar dvaara basaaya gaya', ya 'ishvar ka shahar' hai.
itihaas

praacheen kaal mein shahar ko prayaag (bahu-yagya sthal) ke naam se jaana jaata tha. aisa isaliye kyonki srushti kaarya poorn hone par srushtikrta brahma ne pratham yagya yaheen kiya tha, va uske baad yahaan anginat yagya hue. bhaaratavaasiyon ke liye prayaag evam vartamaan kaushaambi jile ke kuchh bhaag yahaan ke mahatvapoorn kshetr rahe hain. yeh kshetr poorv se maur evam gupt saamraajya ke ansh evam pashchim se kushaan saamraajya ka ansh raha hai. baad mein ye kannauj saamraajya mein aaya. 1526 mein mugal saamraajya ke Bhaarat par punaraakraman ke baad se Allahabad mugalon ke adheen aaya. Akbar ne yahaan sangam ke ghaat par ek vruhat durg nirmaan karavaaya tha. shahar mein maraathon ke aakraman bhi hote rahe the. iske baad angrejon ke adhikaar mein aa gaya. 1765 mein Allahabad ke kile mein thal-sena ke gaireesan durg ki sthaapana ki thi. 1857 ke pratham bhaarateeya svatantrata sangraam mein Allahabad bhi sakriya raha.
bhaarateeya raashtreeya Congress ka vaarshik adhiveshan yahaan darabhanga kile ke vishaal maidaan mein 1888 evam pun: 1892 mein hua tha.[4][5]
1931 mein Allahabad ke alfred park mein kraantikaari chandrashekhar aajaad ne british police se ghir jaane par swayam ko goli maar kar apni na pakade jaane ki pratijnyaa ko satya kiya. bhaarateeya svatantrata sangraam ke dinon mein neharu parivaar ke paarivaarik aavaas aanand bhavan evam Swaraj bhavan yahaan bhaarateeya raashtreeya Congress ki raajaneetik gatividhiyon ke kendra rahe the. yahaan se hajaaron satyaagrahiyon ko jail bheja gaya tha. Bhaarat ke pratham pradhaanamantri pandit javaaharalaal neharu Allahabad nivaasi hi the.
svatantrata aandolan mein bhoomika
Bhaarat ke svatatrata aandolan mein bhi Allahabad ki ek aham bhoomika rahi. raashtreeya navajaagaran ka udaya Allahabad ki bhoomi par hua to gaaaindhi yug mein yeh nagar prerana kendra bana. 'bhaarateeya raashtreeya Congress' ke sangathan aur unnayan mein bhi is nagar ka yogadaan raha hai. san 1857 ke vidroh ka netrutv yahaaain par liyaakt Ali khaaain ne kiya tha. Congress party ke teen adhiveshan yahaaain par 1888, 1892 aur 1910 mein kramash: George yool, vyomesh chandr Bannerjee aur sar William bedarabarn ki adhyakshata mein hue. mahaaraani Victoria ka 1 November 1858 ka prasiddh ghoshana patra yaheen avasthit 'minto park'[5] mein tatkaaleen vaayasaraaya Lord kening dvaara padha gaya tha. Nehru parivaar ka Patrick aavaas ' Swaraj bhavan' aur 'aanand bhavan' yaheen par hai. Nehru-gaaaindhi parivaar se jude hone ke kaaran Allahabad ne desh ko pratham pradhaanamantri bhi diya. kraantikaariyon ki sharanasthali udaaravaadi va samaajavaadi netaaon ke saath-saath Allahabad kraantikaariyon ki bhi sharanasthali raha hai. chandrashekhar aajaad ne yaheen par alfred park mein 27 fravari 1931 ko angrejon se loha lete hue british police adhyaksh not baabar aur police adhikaari visheshvar Singh ko ghaayal kar kai pulisjanon ko maar giraaya auran antat: khud ko goli maarkar aajeevan aajaad rahane ki kasam poori ki. 1919 ke raulet act ko sarkaar dvaara vaapas na lene par June, 1920 mein Allahabad mein ek sarvadaleeya sammelan hua, jismein school, collegeon aur adaalaton ke bahishkaar ke kaaryakram ki ghoshana hui, is prakaar pratham asahayog aandolan aur khilaaft aandolan ki neenv bhi Allahabad mein hi rakhi gayi thi.
bhoogol
Allahabad ki bhaugolik sthiti 25°a27′aN 81°a50′aE / 25.45°aN 81.84°aE uttar pradesh ke dakshini bhaag mein 98 meter (322 feet) par ganga aur yamuna nadiyon ke sangam par sthit hai. yeh kshetr praacheen vats desh kahalaata tha. iske dakshin-poorv mein bundelakhand kshetr hai, uttar evam uttar-poorv mein avadh kshetr evam iske pashchim mein nichla doaab kshetr. Allahabad bhaugolik evam sanskrutik drushti, donon se hi mahattvapoorn raha hai. ganga-jamuni doaab kshetr ke khaas bhaag mein sthit ye yamuna nadi ka antim padaav hai. donon nadiyon ke beech ki doaab bhoomi shesh doaab kshetr ki bhaanti hi upajaau kintu kam nami waali hai, jo gehoon ki kheti ke liye upayukt hoti hai. jile ke gair-doaabi kshetr, jo dakshini evam poorvi or sthit hain, niktavarti bundelakhand evam baghelakhand ke samaan shushk evam pathareele hain. Bhaarat ki naabhi jabalapur se nikalne waali bhaarateeya akshaansh rekha jabalapur se 343 kimi (213 meal) uttar mein Allahabad se niklati hai.
Allahabad ka punarsangathan
Allahabad mandal evam jile mein varsh 2000 mein bade badlaav hue. Allahabad mandal ke itaava evam farrukhaabaad jile Agra mandal ke adheen kar diye gaye, jabki Kanpur dehaat ko Kanpur jile mein se kaatkar ek naya Kanpur mandal sajit kar diya gaya. pashchimi Allahabad ke bhaagon ko kaatkar naya kaushaanbi jila banaaya gaya. ab Allahabad mandal mein Allahabad, kaushaanbi evam prataapagadh evam fatehapur jile hain.
janasaankhyiki
2013 ki janaganana ke anusaar Allahabad shahar ki vartamaan janasankhya 1,342,229 hai. ye Bhaarat mein janasankhya ke anusaar 32vein sthaan par aata hai. Allahabad jila 2013 ki janaganana ke anusaar 6010249 jo uttar pradesh ka sabse janasainkhya wala jila haiain. [6] Allahabad ka kshetrafal lagbhag 70 kimi2 (27 varg meal)[7] hai aur ye [[samudra ki satah se oonchaai|saagar satah se 98 mi (322 fut) oonchaai par sthit hai.
hindi-bhaashi Allahabad ki boli avadhi hai, haalaanki adhikaansh shahari kshetr mein khadi boli hi boli jaati hai. jile ke poorvi gair-doaabi kshetr mein praay: bagheli boli ka chalan hai.
Allahabad mein sabhi pradhaan dharm ke log nivaas karte hain. yahaan hindu kul janasankhya ka 85% aur muslim 11% hain. inke alaava sikh, isaai evam bauddh logon ki bhi chhoti sankhya hai.
jalavaayu
Allahabad | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
jalavaayu saarani (vyaakhya) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Allahabad mein teen pramukh rituen aati hain: greeshm ritu, sheet ritu evam varsha ritu. greeshmakaal April se June tak chalta hai, jismein adhiktam taapamaan 40°aase. (104 °afai.) se 45 °ase. (113 °afai.) tak jaata hai. monsoon kaal aaranbhik July se September ke ant tak chalti hai. iske baad sheetakaal December se February tak rahata hai. taapamaan yadaakada hi shoonya tak pahunchata hai. adhiktam taapamaan lagbhag 22 °ase. (72 ° fa.) evam nyoonatam taapamaan 10° se. (50° fa.) tak pahunchata hai. Allahabad mein January maah mein ghana kohara rahata hai, jiske kaaran yaataayaat evam yaatraaon mein atyadhik vilamb bhi ho jaate hain. kintu yahaan himpaat kabhi naheen hota hai.
nyoonatam ankit taapamaan, -2 °ase. (28.4 °afai.) evam adhiktam 48 °ase. (118 °afai.) 48 °ase.[8] tak pahuncha hai.
nagar prashaasan
Allahabad nagar nigam, raajya ke praacheenatam nagar nigmon mein se ek hai. nigam 1864 mein astittv mein aaya tha[7], jab tatkaaleen Bhaarat sarkaar dvaara Lucknow myunisipl adhiniyam paas kiya gaya tha. nagar ke myunisipl kshetr ko kul 80 wardon mein vibhaajit kiya gaya hai va pratyek ward se ek sadasya (kaarporetar) chunakar nagar parishad ka gathan kiya jaata hai.[9]. ye kaurporetar shahar ke mahaapaur ko chunate hain. raajya sarkaar dvaara chune gaye mukhya kaaryapaalak ko Allahabad ka aayukt (commissioner) niyukt kiya jaata hai.
shahar
Allahabad ganga-yamuna nadiyon ke sangam par sthit hai. ye ek bhoo-sthit praayadveep roop mein dekha ja sakta hai jise teen or se nadiyon ne gher rakha hai evam maatr ek or hi mukhya bhoomi se juda hai. is kaaran hi shahar ke bheetar va baahar badhte yaataayaat parivhan hetu anek setuon dvaara ganga va yamuna nadiyon ke paar jaate hain.
Allahabad ka shahari kshetr teen bhaagon en vargeekrut kiya ja sakta hai: chauk, katara puraana shahar jo shahar ka aarthik kendra raha hai. yeh shahar ka sabse ghana kshetr hai, jahaan bheed-bhaad waali sadkein yaataayaat va baajaaron ka kaan deti hain. naya shahar jo civil lines kshetr ke nikat sthit hai; british kaal mein sthaapit kiya gaya tha. yeh bhali-bhaanti suniyojit kshetr grid-aayaran road paitarn par bana hai, jismein atirikt karnarekheeya sadkein ise daksh banaati hain. yeh apekshaakrut kam ghanatv wala kshetr haijiske maargon par vrukshon ki kataarein hain. yahaan pradhaan shaikshik sansthaan, uchch nyaayaalaya, uttar pradesh lok seva aayog kaaryaalaya, anya kaaryaalaya, udyaan evam chhaavani kshetr hain. yahaan aadhunik shopping mall evam malteepleks bane hain, jinmein nimnalikhit mukhya hain-
anya paaainch maaainl par kaam chal raha hain. baahari kshetr mein shahar se gujarane vaale mukhya raajamaargon par sthaapit saitelaait taaun hain. inmein ganga-paar (traans-gainjes) evam yamuna paar (traans-yamuna) kshetr aate hain. vibhinn real-estate bildar Allahabad mein nivesh kar rahe hain, jinmein omeks li. pramukh hain. naini saitelaait taaun mein 1535 ekad ki haai-tech city ban rahi hai.
aspataal
Allahabad shahar mein kai bade aspataal hain
- svarup raani neharu aspataal,
- Motilal neharu aspataal
- kamala neharu aspataal
- feeniks hauspitl,
- jeevan jyoti aspataal
- naajarath aspataal,
- city aspataal,
- bhola aspataal,
- paarvati aspataal,
- kamala memoriyl aspataal,
- uttar madhya railway aspataal,
- tejabahaadoor saproo aspataal,
- vaatasalya aspataal,
- amabhola aspataal,
- alka aspataal,
- children aspataal,
hotel
Allahabad mein sabhi vargon ke liye hetu bade hotel, dharmashaalaaeain va guest house ityaadi hain. iname se kuchh pramukh hotel ka vivran diya ja raha hai.
- hotel kaanhaashyaam
- Allahabad reejensi hotel
- harsh hotel
- graind kaanteenental hotel
- samraat hotel
- milऩ hotel
- N si kaanteenental hotel
- N si hotel
- yaatrik hotel
- soorya hotel
- koko hotel
- finaare hotel
- kalpataru hotel
- kohinoor hotel
- praseedensi hotel
- rejeena hotel
- prayaag hotel
- kaashi hotel
- sangam hotel
- kaamadhenu hotel
tahaseelein
jila me nau tahseele hai, jo nimnavat hai.
shahari kshetr ka sabhi kaarya sadar dvaara hota hai.yeh jila kachahari se juda hua hai.
Allahabad se mirjaapur maarg sthit mejaarod (lagbhag doori 40kilomeetar) chauraahe se tatha mejaarod railway station se 10kilomeetar dakshin sthit hai| meja tahaseel me teen block kramash: meja,uruva aur maanda hai |Bhaarat ke poorv-pradhaanamantri shri vishvaprataap Singh maanda ke raaja the|
- karachhana
- baara
- soraanv
- foolapur
- koraanv
- handiya
aitihaasik darshaneeya sthal
yahaaain kai kreeda parisar hain, jinka upayog vyaavasaayik evam avyavasaayi khilaadi karte rahe hain. inmein madan mohan maalaveeya cricket stadium, meyo hall sports complex evam bauyaj haai school evam kaulij jimnejiym hain. jaurjataaun mein ek antarraashtreeya star ka taranataal parisar bhi hai. jhaalava (Allahabad pashchim) mein national sports ekaidami hai, jahaan vishv star ke jimnaast abhyaasarat rahate hain. academy ko aagaami raashtramandal khelon ke liye bhaarateeya jimnaast hetu aadhikaarik dhvajadhaarak chuna gaya hai.
madhyakaaleen itihaasakaar badaayooni ke anusaar 1575 me samraat Akbar ne prayaag ki yaatra ki aur ek shaahi shahar Allahabad ki sthaapana ki 1583 me Akbar ne Allahabad me ganga aur yamuna ke sangam par ek kile ka nirmaan praaramm karavaaya. yeh kila chaar bhaago me banavaaya gaya. pehle hisse mein 12 bhavan evam kuchh bageeche banavaaye gayein. doosare hisse mein begamoain aur shahajaadiyon ke liye mahalo ka nirmaan karavaaya gaya. teesara hissa shaahi parivaar ke door ke rishtedaaron aur naikaron ke liye banavaaya gaya aur chautha hissa sainiko ke liye banavaaya gaya. is kile mein 93 mahar, 3 jharokha,25 daravaajein, 277 imaaratein, 176 kothiyaaain 77 tahakhaanein va 20 astabal aur 5 kuen hain.
ulta kila yeh kila jhoosi mein sthit hai.
Swaraj bhavan Allahabad mein sthit ek aitihaasik bhavan evam sangrahaalaya hai. iska mool naam 'aanand bhavan' tha. is aitihaasik bhavan ka nirmaan Motilal Nehru ne karavaaya tha. 1930 mein unhonne ise raashtra ko samarpit kar diya tha. iske baad yahaan Congress committee ka mukhyaalaya banaaya gaya. Bhaarat ki pehli mahila pradhaanamantri shreemati indira Gandhi ka janm yaheen par hua tha. aaj ise sangrahaalaya ka roop de diya gaya hai. parichay 1899 mein Motilal neharu ne church len naamak mohalle meain ek avyavasthit imaarat khareedi. jab is bangale meain neharu parivaar rahane ke liye aaya tab iska naam aanand bhavan rakha gaya. puraani imaarat bhaarateeya raashtreeya Congress ko sauainp di gayi. 1931 meain pan Motilal neharu ki goojarane ke baad unke putr Jawahar laal neharu ne ek trast bana kar svaaraaj bhavan bhaarateeya janta ke gyaan ke vikaas svaasthya env saamaajik aarthik utthaan ke liye samarpit kar diya. is imaarat ke ek hisse meain aspataal jo ki aaj kamaala neharu ke naam se jaana jaata hain. aur shesh akhil bhaarateeya Congress samiti ke upayog ke liye tha. 1948 se 1974 tak is imaarat ka upayog bachchoain ki shaikshanik gatividhiyoain vikaaya ke liye kiya jata raha aur isameain ek baal bhavan ki sthaapana ki gayi. baal bhavan meain shaikshik yatha sangit vigyaan khel aadi ke vishay meain bachchoain ko sikhaaya jata tha. 1974 meain svangeeya pradhaanamatri indira gaaaindhi ne Jawahar laal memoriyl fand bana kar yeh imaarat 20 varsh ke liyeain use patte par de diya. aur us imaarat meain baal bhavan chalta raha. kintu ab baal bhavan ko svaaraaj bhavan ke theek bagal meain sthit ek anya makaan sthaapit kar diya gaya. aur svaaraaj bhavan ko ek sagrahaalaya ke rup meain viksit kar diya gaya. svaaraaj bhavan ek bada bhavan haiain. aur bhaarateeya svaadheenata sangraam ke dinoain ka ek jeeta jaagata dharohar haiain. yahi vah sthaan haiain jaha pan javaaharalaal neharu ne apna bachapan bitaaya. yaheeain se vo raajaniti ki praarambhik shiksha lene ke baad meain bhaarateeya svaadhinta sangraam meain shaamil huye. javaaharalaal neharu ne 1916 meain apne vaivaahik jeevan ka shubh aarambh isi bhavan se kiya. iske atirikt yeh raajaniti gatavidhiyoain ka ek manch bhi raha. 1917 meain uttar pradesh hom rum leen ke adhyaksh Motilal neharu evam mahaamantri javaaharalaal neharu the. 19 November 1919 ko indira gaaaindhi ka janm bhi isi bhavan meain hua. 1920 meain aal India khilaafat isi bhavan meain banaayi gayi. Bhaarat ka samvidhaan likhne ke liye chuni gayi aal party ka sammelan bhi isi svaaraaj bhavan meain hua tha.
- aanand bhavan, Allahabad
Motilal neharu ne iski neenv 1926 rakhi. vaastukala ki dshti se yeh bhavan apne aap me anokha hai. yeh do manjili imaarat hai aanand bhavan bhaarateeya svaadheenata sangharsh ki ek aitihaasik yaadagaar hain aur british shaasan ke virodh mein kiye gaye anek virodhon, Congress ke adhiveshanon evam raashteeya netaaoain ke anek sammelanon se iska sambandh raha hai.
Allahabad uchch nyaayaalaya
yeh mool roop se bhaarateeya uchch nyaayaalaya adhiniyam 1861 ke sadr deevaani adaalat jagah se Agra mein 17 March 1866 ko uttari -pashchimi praanton ke liye nyaayaadhikran ke uchch nyaayaalaya ke roop mein sthaapit kiya gaya tha. sar vaaltar maurgan, bairistar par kaanoon uttar - pashchimi pradeshon ke uchch nyaayaalaya ke pratham mukhya nyaayaadheesh niyukt kiya gaya.
sthaan 1869 mein Allahabad mein sthaanaantarit kiya gaya aur naam tadanusaar 11 se March 1919 mahakama ke uchch nyaayaalaya Allahabad mein badal gaya tha. 2 November 1925 ko, avadh nyaayik aayukt ke nyaayaalaya Lucknow mein avadh cheef court ne avadh civil nyaayaalaya adhiniyam 1925 ki Governor general ki manjoori ke saath sanyukt praant vidhaanamandal dvaara adhiniymit dvaara pratisthaapit kiya gaya tha.
25 fravari 1948 ko, uttar pradesh vidhaan sabha mein raajyapaal ka anurodh Governor general ke liye vidhaanasabha ke prabhaav hai ki uchch nyaayaalaya Allahabad mein mahakama aur avadh bujmukhya nyaayaalaya ke samaamelit ho anurodh sabamit sankalp paarit kar diya. nateejatan, avadh ke mukhya nyaayaalaya Allahabad uchch nyaayaalaya ke saath samaamelit kiya gaya tha. jab uttaraanchal ke raajya uttar pradesh ke baahar 2000 mein bana tha, is uchch nyaayaalaya uttaraanchal mein padne vaale jilon par adhikaar kshetr rah gaye hain. Allahabad uchch nyaayaalaya loha mundi, Agra, Bhaarat ke Khan saahab nijaamuddeen dvaara banaaya gaya tha. unhonne yeh bhi uchch nyaayaalaya ke liye paani ke favvaare ka daan diya. ; paataalapuri mandir kile ke andar yeh mandir bhoogarbh mein sthit hain. aur achhayavat is mandir ke andar hi hain. yeh mandir atyant hi praachin hain. aisa vishvaas kiya jaata haiain. ki Bhagwan Ram ne is mandir ki yaatra ki thi.
- raani mahal
Akbar ki rajput patni jodhaabaai ka mahar jo raani mahal ke naam se jaana jaata hain. yeh mahal kile me sthit hain.
- aal sents kaithaidril
shahar ke civil line me sthit yeh church patthar girjaaghar ke naam se prasidd hai. is church ko dekhne se pratit hota hain. ki maanoain ham kisi roman saamraajya ka raajagruh dekh rahe hain. 1879 meain ban kar taiyaar huye is church ka naksha suprasiddh angrej vaastuvid viliyn imarasan ne banavaaya tha. yeh church chauraahe ke beecho-beech sthit hain.
darshaneeya dhaarmik sthal
Allahabad ganga yamuna aur sarasvati ke sangam par sthit hain. chooki yahaaain teen nadiyaaain aakar milti hain. at: is sthaan ko triveni ke naam se bhi sambodhit kiya jaata hain. sangam ka drashya atyant manoram hain. svet ganga aur harit yamuna apne milne ke sthaan par spasht bhed banaae rakhati hain arthaat maatr drishtipaat karne se hi yeh bataaya ja sakta hain. ki yeh ganga nadi hain aur yeh yamuna. himaalaya ki god se nikal kar prayaag tak aate aate ganga gumfid nadi me badal jaati hain parantu yamuna ke milne ke uparaant iname pun: athaah jal ho jaata hain.
- hanumaan mandir
sangam ke nikat sthit yeh ek adbhut evam apne prakaar ka anokha mandir hain is mandir me hanumaan ji ki leti hui pratima hain. aur unke darshanaarth logoain ko seedhiyoain se utar kar neeche jaana padata hain. yeh pratima atyant vishaal evam bhavya hain. aisa vishvaas kiya jaata hain ki angraji shaasan ne is mandir ko yahaaain se hatavaane ke aadesh diye kintu jaise jaise moorti ko hataane ke liye khudaai ki jaane lagi vaise vaise murti baahar aane ke bajaay andar dhasati gayi. yahi kaaran hain ki yeh mandir gaddhe mein hain.
- shankar vimaan mandapam
ganga ke tat par sthit yeh ek aadhunik mandir hain. yeh mandir chaar manjiloain ka hain. is mandir ki kul ooainchaai lagbhag 40 meter arthaat 130 fit hain. iski pratyek manjil par alag alag devataaoain ka vaas sthaan hain.
- hanumat niketan
yeh mandir civil line mein sthit hain yeh ek aadhunik mandir hain. jo mukhya rup se hanumaan ji ko samarpit hain.
- sarasvati koop
kile ke bheetar sthit is pavitra koo ke vishay mein vishvaas kiya jaata hain. ki yahi adrashya sarasvati nadi ka strot hain.
- samudra koop
ganga paar sthit jhooainsi me samudra koop sthit hai. yeh koop ulta kila ke andar sthit hai. yeh bahoot uche tile par hai. maana jaata hai. ki is koop me samudra ka srot hai. is koop ka paani khaara hain.
- manakaameshvar mandir
yamuna ke tat par sthit is mandir ka dhaarmik mahatva atyadhik hain. is mandir se chabootare se yamuna ka najaara atyant hi manohar hain. is mandir ki visheshata yahaaain pratidin lone wala shrragaanr evam Bhagwan Shiv ki divya aarti hain.
- shivkuti
ganga nadi ke kinaar sthit shivkuti Bhagwan Shiv ko samarpit hai.
aanand bhavan ke saamane sthit ek mandir hain. yahi Bhagwan Ram ke van gaman kaal mein maharshi Bhardwaj ka aashram hua karta tha. yeh aashram sant Bhardwaj se sambandhit hai. aur jab isi sangam se aage badakar ganga shivji ki nagari kaashi me pahuainchati hain to yeh jal se labhaalab bhari rahati hain. yamuna yamunotri ki nirmal dhaara lekar Mathura meain krishn ki leelaaoain ko rup dekar aur aagare me Tajmahal ko nahala kar prayaag meain ganga me vilin ho jaati hain. pratyek varsh ke January February meain iski mahatta kai guna bad jaati hain. is mele me karodoain log sangam ke paavan jal meain dubaki laga kar punya ke bhaageedaar bante hain. kalpavaasi sangam ke tat par tent ke bane gharoain meain nivaas karte hain. Bhardwaj aashram kolonaganj ilaake mein sthit hai . yahaaain rishi Bhardwaj ne bhaardvaajeshvar mahaadev ka shivling sthaapit kiya tha aur iske alaava yahaaain saikadon moortiyaanhain unamein se mahatvapoorn hain: Ram Lakshman, mahishaasur mardini, soorya, sheshanaag, nar varaah. maharshi Bhardwaj aayurved ke pehle sanrakshak the. Bhagwan Ram rishi Bhardwaj ke aashram mein unka aasheervaad praapt karne ke liye aaye the. aashram kahaaain tha yeh anusandhaan ka ek maamala hai, lekin vartamaan mein yeh aanand bhavan ke paas hai. yahaaain bhi Bhardwaj, yaajnyaavalkya aur anya santon, devi - devataaon ki pratima aur Shiv mandir hai. Bhardwaj vaalmeeki ke ek shishya the. yahaaain pehle ek vishaal mandir bhi tha aur pahaad ke oopar ek bharatakund tha. naag vaasuki mandir yeh mandir sangam ke uttar mein ganga tat par daaraaganj ke uttari kone mein sthit hai. yahaaain naag raaj, ganesh, paarvati aur bheeshm pitaamaah ki ek moorti hain. parisar mein ek Shiv mandir hai. naag- panchami ke din ek bada mela aayojit kiya jaata hai. manakaameshvar mandir yeh minto park ke paas yamuna nadi ke kinaare kile ke pashchim mein sthit hai. yahaaain ek kaale patthar ki shivling aur ganesh aur nandi ki pratimaaen hain. hanumaan ki bhavya pratima aur mandir ke paas ek praacheen peepal ka ped hai. yeh praacheen Shiv mandir Allahabad ke barra tahaseel se 40 kimi dakshin pashchim mein sthit hai. shivling suramya vaataavaran ke beech ek 80 foot oonchi pahaadi ki choti par sthaapit hai. kaha jaata hai ki shivling 3.5 foot bhoomigat hai aur yeh Bhagwan Ram dvaara sthaapit kiya gaya tha. yahaaain kai vishaal bargad ke ped aur moortiyaaain hain
anya darshaneeya sthal
aanand bhavan ke bagal mein sthit is pleneteriym mein khagoleeya aur vaigyaanik jaankaari haasil karne ke liye jaaya ja sakta hai. aur yeh pleneteriym 3 di hai.
ilaahaabaan sangrahaalaya
company baag ke andar san 1931 mein ek sagrahaalaya ka nirmaan karavaaya gaya tha. is sagrahaalaya me Bhaarat ke praacheen itihaas se sambandhit anek vastueain rakheeain huyeen hain. in vastuoain meain kaushaambi ke anek avashesh sangraheet hai. kaushaambi meain praapt buddh ki murtiyaaain bhi isameain sanrakshit haiain. is sangrahaalaya meain praacheen sikke ka ek anmol khajaana hain. panchamaark sikke taabe ke sikke kushaanoain tatha gupt shaasakoain draara praapt sikkoain ke atirikt yaha kuchh mugalakaaleen sikke bhi haiain. yahaaain mugalakaal anek peaintiaing dekhne ko haiain. iske atirikt yaha par ek rusi chitrakaar draara nirmit atyant sundar peaintiaing bhi rakhi huyi haiain. Allahabad se sambandhit kuchh lekhakoain yatha mahaadevi varma Ramkumar varma aadi ke kuchh hastalikhit abhilekh bhi is sangrahaalaya meain haiain. is sabse badakar yahaaain par mahaan svaadhinta sangraam senaani chandrashekhar aajaad ki vah pistaul bhi rakhi haiain. jisse unhone angraj sipaahiyoain ka mukaabala kiya tha.
company baag ke andar ek pablik laaibreri sthiya hai. iski imaarat angraji shaasan ke samay ki hai. evam badi shaanadaar hai. yeh laaibreri uttar pradesh ki sabse badi aur sabse praacheen laaibreri hain. iski imaarat badi shaanadaar haiain. pravesh draar ke theek saamane ke koreedora meain badhe khambhoain par bahut hi sundar roman nakkaasi haiain.
ghantaaghar yeh ghantaaghar chauk meain sthit haiain.
maayo memoriyl haal
laal church
Joseph church
arail yamuna ke tat sthit yeh ek bhavya sthal hain. yeh sabse sundar sthaan hain. yahaaain par kai etihaasik cheeje aapko dekhne ko milega. jaise raamajanmabhoomi, badreenaath, kedaaranaath, Gautam buddh, bahut si mandir haiain. yaha par ek bahut bada gumbaj (minaar) dekhne ko milega.
- arail
10 kimi yamuna paar arail ek pramukh dhaarmik kendra haiain. jiska praachin naam alarkapuri tha.
dekhne yogya sthal bahut hain. jaise-
|
|
|
aadi dekhne yogya sthaan hai. yahaaain sadak maarg ya naav draara jaaya ja sakta hai.
ghaat
Allahabad mein pakke ghaat hain. jo kramash: hain.
- sarasvati ghaat
yamuna ke tat sthit yeh ek navanirmit ramaneeya sthal hain. teen or se seedhiyaaain yamuna ke hare jal tak utar kar jaati hain. aur upar ek park hain jo sadaiv hari ghaas se dhaka rahata hain. yaha par boaintig karne ki bhi suvidha hain. yahaaain se naav draara sangam pahuchane ka bhi maarg hain.
- arail ghaat
- arail yamuna ghaat
yeh Allahabad ka sabse bada ghaat hai aur yeh sabse aadhunik ghaat hain. yeh ek bhavya sthaan hain aur tahalane ka sabse achha sthaan hain. yeh ek dasharneeya sthal hain. yaha par boaintig karne ki bhi suvidha hain yaha par snaanaarthiyon ke liye siting plaaja bhi hain.
- sangam ghaat
- baluaa ghaat
- bargad ghaat
- bot club ghaat
- rasoolaabaad ghaat
- chhatanaag ghaat
- shankar ghaat
- dashaashvamegh ghaat
- gaoo ghaat
- kila ghaat
- neharu ghaat
inke atirikt sau se adhik kachche ghaat hain.
Kumbh mela
Allahabad mein lagne wala Kumbh mela shahar ke aakarshan ka sabse bada kendra hai. anginat shraddhaalu is mele mein aate hain. yaha mela ek varsh maagh mela teen varsh chh: varsh arddhakumbh aur baarah varsh Mahakumbh lagta hai. Bhaarat mein yeh dhaarmik mela chaar jagahon par lagta hai. yeh jagah naashik, Allahabad, ujjain aur haridvaar mein hain. Allahabad mein lagne wala Kumbh ka mela sabse bada dhaarmik mela hai. is mele mein har baar vishaal sankhya mein bhakt aate hain. yahaaain par January February meain vishv ka sabse bada shahar kaha jaata haiain. yaha ki janasakhya kareeb das karod meain hoti haiain.
is mele mein aae laakhon shraddhaalu sangam mein snaan karte hain. arthaat ganga yamuna sarasvati nadi haiain. yeh maana jaata hai ki is pavitra nadi mein snaan karne se aatma ki shuddhi aur paapon se mukti milti hai. iske alaava pratyek varsh aane vaale shivraatri ke tyohaar ko bhi yahaan bahut hi dhoomadhaam ke saath manaaya jaata hai. hajaaron ki sankhya mein aae teerthayaatri is parv ko bhi poore umang aur utsaah ke saath manaate hain. is tyohaar mein aane vaale teerthayaatriyon ke liye raajya sarkaar kuchh vishesh prakaar ka prabandh karti hai. yahaan darshan karne aae teerthayaatriyon ke rahane ke liye bahut se hotel guest house aur dharmashaala ki suvidha muhaiya karaai jaati hai. yahaan sthit ghaat bahut hi saaf aur sundar hai. tyohaaron ke samay yahaan suraksha ke kade intajaam kiye jaate hain.
park
- company baag: angrejon dvaara shahar ke beechoain beech basaaya gaya yeh ek anokha baag hain. shaayad ha kisi shahar ke beechon beech itna bada park mile. iski vishaalata ka anumaan lagaaya ja sakta hain ki is baag ke andar ek stadium, ek myoojiym, ek pustakaalaya, teen nasariyaaain, ek vishvavighaalaya aur prayaag sangeet samiti bhi sthit hain
- Victoria memoriyl: company baag ke beecho beech safed sangamaramar ka bana ek smaarak hain. is memoriyl ke aas paas ke nitaant sundar park hai jo sadaiv hari ghaas se dhaka rahata hai.
- minto park, Allahabad: safed patthar ke is maimoriyl park mein sarasvati ghaat ke nikat sabse oonche shikhar par chaar sinhon ke nishaan hain.
- neharu park: yeh ek aadhunik park hain. yeh park maikfarasan jheel ke aas paas ke sthaan ka sauaindaryeekaran karke banaaya gaya hain. yaha par boaintik karne ki suvidha hain.
- Bhardwaj park: yeh park bhi ek bhraman karne yogya sthaan hain. ise bade hi suruchipoorn dhang se sajaaya gaya hain.
- haathi park: chandrashekhar park ke paas sthit hain. isame patthar ka ek bada haathi bachchoain ke mukhya aakarshan ka kendra hain. yeh sthaan bachchoain ke ghumane ke liye hain.
- peedi tandan park
- khusaraubaag: Allahabad shahar ke pashchim chhor Allahabad railway stesan ke paas sthit khusaro baag mugalakaaleen itihaas ki ek amit dharohar haiain. yeh 17 beedhe ke vishaal kshetr meain faila hua haiain. yeh chaaroain mote mote divaaro se gheera haiain. iske chaaroain or ek ek darvaaje haiain. jahaageer ne ise apna aaraamagaah banaaya tha. jahaageer ke putr khusaro ke naam par hi iska naam khusaro baag pada. is baag meain teen makabare haiain. pehla makabara shahajaada khusaro ka haiain. iska makabara khusaro ki rajput maak shaaainh begam ke liye banaaya gaya tha. khusaro baag ke andar jaane ka mukhya draar ati vishaal haiain. isameain anekoain ghodoain ki naali laagi huyi haiain. aisi maanyata haiain ki apne maalik ki aur apne maalik ki jaan bachaayi thi tabhi se log baag ke andar bane makabare meain mannat maanate haiain. aur kaarya ke poora hone par isi darvaaje meain dhode ke naal lagava dete haiain. khusaro baag meain amarud ke kai bageeche haiain. yahaaain ke amarudoain ko videsh meain niryaat kiya jaata haiain. saath hi vartamaan meain yahaaain paudhashaala haiain. jisseain hajaaroain paudhoain ki bikri ki jaati haiain.
- baai ka baag park
- gol park
- durga pooja park
shiksha
Allahabad praacheen kaal se hi shaikshanik nagar ke rup me prasiddh hai. Allahabad keval ganga aur yamuna jaisi do pavitra nadiyo ka hi sangam nahi, apitu aadhyaatm ke saath shiksha ka bhi sangam hai, jaiha Bhaarat ke sabhi raajyo se vidyaarthi shiksha grahan karne aate hai. Allahabad vishvavidyaalaya iska pratyaksh pramaan hai, jainha se anekaanek vidvaan ne shiksha grahan kar desh va samaaj ke anek bhaago me apna mahattvapoorn yogadaan diya. Allahabad vishvavidyaalaya ko poorv ka aaksaford ("Oxford of the East") bhi kaha jaata hai. Allahabad me kai vishvavidyaalaya, shiksha parishad, injeeniyri mahaavidyaalaya, medical kaalej tatha mukt vishvavidyaalaya shiksha ke kshetr me ullekhaneeya bhoomika nibha rahe hai.
Allahabad me sthaapit vishvavidyaalaya ke naam nimnalikhit hain-
- Allahabad vishvavidyaalaya
- yooing krishchiyn college
- uttar pradesh raajarshi Tandon mukt vishvavidyaalaya
- Allahabad egreekalchar sansthaan (maanit vishvavidyaalaya)-(AAI-DU)
- Nehru gram bhaarati vishvavidyaalaya, jamuneepur kotava
Allahabad me sthaapit injeeniring kaalej ke naam nimnalikhit hai-
- Motilal Nehru raashtreeya praudyogiki sansthaan Allahabad (MNNIT)
- Indian Institute of infaarameshan teknaalaaji, Allahabad (IIIT-A)
- hareeshachandr anusandhaan sansthaan (HRI)
- Birla Institute of teknaalaaji (BIT-Mesra)-(vistaar patal)
- uparyakt ke atirikt anya injeeniring kaalej
udyog
Allahabad mein sheesha aur taar kaarkhaane kaafi hain. yahaan ke mukhya audyogik kshetr hain naini aur foolapur, jahaan kai saarvajanik aur niji kshetr ki companiyon ki ikaaiyaan, kaaryaalaya aur nirmaaniyaan sthaapit hain. inmein areva ti end di indiya (bahuraashtreeya areva samooh ka ek prabhaag), Bhaarat panps end kanpresars li. yaani beepeeseeel) jise jaldi hi minirtn ghoshit kiya jaane wala hai, Indian telephone industries (I.ti.I), Reliance indastreej-Allahabad nirmaan prakhand, Hindustan kebals, triveni strakcharals li. (ti.S.L. Bhaarat yantr nigam ki ek gaun ikaai), sheesha kaarkhaana, ityaadi. baidyanaath ki naini mein ek nirmaani sthaapit hai, jinmein kai kuteer udyog jaise rasaayan, pauleeyestar, ooni vastr, nal, paaips, taurch, kaagaj, ghi, maachis, saabun, cheeni, cycle evam parfyoom aadi nirmaan hote hain. indeeyan faarmars fartilaaijars ko-oparetiv ifako foolapur kshetr mein sthaapit hai. yahaam ifako ki do ikaaiyaan hain, jinmein vishv ka sabse bada naiftha aadhaarit khaad nirmaan parisar sthaapit hai. Allahabad mein paultri aur kaanch udyog bhi badhta hua hai. raahat indastreej ka nooraani tel, kaafi achha aur puraana dardanivaarak tail hai, jiski nirmaani naini mein sthaapit hai. teen vidyut pariyojanaaen meja, baara aur karachhana tahaseelon mein JP samooh evam national tharmal power corporation dvaara taiyaar ki ja rahi hain.
kreeda
Allahabad ka bhaarateeya jimnaastiks mein pramukh sthaan hai. yahaan ki team saark aur Asiaee deshon mein agrani rahi hai. jhaalava mein khelagaanv pablik school jimnaastiks ka prashikshan upalabdh karaata hai. yahaan ke jimnaasts ko 33vein tyoolit Peter smaarak cup-2007, Hungary mein 2 svarn padak mile hain. hockey ke prasiddh khilaadi major dhyaanachand ka janm bhi Allahabad mein hi 29 August 1906 ko hua tha. unhonne teen lagaataar olanpik khelon mein emstardaim (1928), loss Angeles (1932) aur barlin (1936) mein teen svarn padak praapt kiye the. mohammad kaif, bhaarateeya cricket khilaadi yaheen ke hain. abhinn shyaam gupta bhi ek ubharate hue badminton khilaadi hain, jinhonne 2002 mein raashtreeya padak praapt kiya tha.
parivhan
vaayumaarg
vaayu seva ka vikaas Allahabad me paryaapt rup se naheen ho paaya hain. fir bhi yahaaain ke bamharauli havaai adde se Delhi evam Calcutta ke liye udaane hain. niktavarti bade vimaanakshetron mein Varanasi vimaanakshetr 142 kimi (88 meal)) evam Lucknow (amausi antarraashtreeya vimaanakshetr 210 kimi (130 meal) hain.
jalamaarg
Allahabad mein jalamaarg ka vikaas abhi apni praarambhik avastha mein hain 22 October 1986 E, raashtriya jalamaarg ek, jo ki Allahabad se haldiya (pan Bengal) 1620 KM tak hain.
sadak
Allahabad Delhi-Kolkata maarg ke beech sthit hai. svarn chaturbhuj ke maargon mein se ek, raashtreeya raajamaarg 2 Delhi aur Kolkata ke liye upayukt hai.
- raashtreeya raajamaarg 96 raashtreeya raajamaarg 28 se faijaabaad se jodta hai.
- raashtreeya raajamaarg 24B Lucknow se jodata hain
- raashtreeya raajamaarg 76 jhaaainsi se jodata hain.
- raashtreeya raajamaarg 76E yeh maarg mirjaapur jila se jodata hain.
- raashtreeya raajamaarg 27 93 kimi (58 meal) lamba hai aur ise madhya pradesh mein mangavaan mein raashtreeya raajamaarg 7 se jodta hai.
vishv bank dvaara vitt-poshit 84.7 ki॰mee॰ lamba baayapaas maarg Allahabad expressway highway hai. [10] iske dvaara na keval raajamaargon ka yaataayaat hi sulabh hoga, balki shahar ke hrudaya se gujarane wala yaataayaat bhi halka hoga. anya kai raajya-raajamaarg shahar ko desh ke anya bhaagon se jodte hain.
Allahabad se kuchh mahatvapoorn sthalo ki doori is prakaar hain -
bas adde
Allahabad mein raajya parivn nigam ke teen dipo (bas-adde) hain:
- leedar road (bas adda): yahaaain se Kanpur, Agra va Delhi hetu base upalabdh hain.
- civil laains (bas adda): yahaaain se Lucknow faijaabaad ,jaunapur,Gorakhpur aadi ke liye base upalabdh hain.
- jeero road (bas adda): yahaaain se reeva satana khajuraaho aadi ke liye base upalabdh hain.
aur jhooainsi dipo, naini dipo faafaamaoo dipo bas stand civil lines aur jeero road par jo vibhinn maargon par bas-seva sulabh karaate hain. donon nadiyon par badi sankhya mein bane setu shahar ko apne upanagaron jaise naini, jhooainsi faafaamaoo aadi se jodte hain. naya aath-len niyantrit ekspresave- ganga ekspresave Allahabad se gujarana prastaavit hai.[11] Allahabad jile mein ek nayi 8-len mudrika maarg sadak bhi prataavit hai. sthaaneeya yaataayaat hetu nagar bas seva, autorickshaw, riksha evam tempo upalabdh hain. inmein se sabse suvidhaajanak saadhan cycle riksha hai.
relaseva
bhaarateeya rel dvaara juda hua, Allahabad jankshan uttar madhya railway ka mukhyaalaya hai. ye anya pradhaan shaharon jaise Kolkata, Delhi, Mumbai, chennai, Hyderabad, Indore, Lucknow, chhapra, Patna, Bhopal, gvaaliyr,jaunapur, jabalapur, bangaluru evam Jaipur se bhali bhaanti juda hua hai.
shahar mein 11 railway-station hain:
- Allahabad jankshan railway station
- naini jankshan railway station
- faafaamaoo jankshan railway station
- Allahabad city railway station
- prayaag railway station
- daaraaganj railway station
- prayaag ghaat railway station
- soobedaaraganj railway station
- bamarauli railway station
- jhoosi railway station
- chhivainki railway station
Allahabad ke ullekhaneeya vyakti
sheersh paath | sheersh paath | sheersh paath |
---|---|---|
|
|
|
Bhaarat ke 14 pradhaanamantriyon mein se 7 ka Allahabad se ghanisht sambandh raha hai:
vishvanaath prataap Singh evam
ye ya to yahaan janmein hain, ya Allahabad vishvavidyaalaya se padhe hain ya Allahabad nirvaachan kshetr se chune gaye hain.[12]
chitradeergha
-
sangam ka drushya
-
aanand bhavan, Allahabad
-
Kumbh mela sthal
sandarbh
- ↑ [1] Official census data of Indian cities as of 2001
- ↑ http://www.allahabad.nic.in/
- ↑ javaaharalaal shahari naveeyan mission par mission shaharon ki soochi va byaure
- ↑ The Congress – First Twenty Years; Page 38 and 39
- ↑ How India Wrought for Freedom: The story of the National Congress Told from the Official records (1915) by Anne Besant.
- ↑ siteemeyar par Allahabad ki janasankhya
- ↑ a aa Allahabad nagar nigam ke jaalasthal par
- ↑ Weatherbase.com
- ↑ nagar nigam - prashaasi sanstha
- ↑ contentMDK:20133102~menuPK:64282137~pagePK:41367~piPK:279616~theSitePK:40941,00.html indiya- Allahabad baayapaas pariyojana
- ↑ ganga ekspresave pariyojana
- ↑ uttar pradesh paryatan ke jaalasthal par- Allahabad
baahari kadiyaaain
![]() |
vikimeediya kaumans par Allahabad se sambandhit media hai. |
- Allahabad ki shaasakeeya website
- Allahabad (sangam nagari - prayaag)
- Allahabad janapad ke audyogik vikaas ki sambhaavanaaऍn evam samasyaaऍn
- Allahabad ka aadhikaarik jaalasthal
- Allahabad vikaas praadhikran
- Allahabad nagar nigam (nagarapaalika kaaryaalaya)
- Allahabad uchch nyaayaalaya
- Allahabad shiksha board
-
mukhaprushth vikiyaatra se Allahabad hetu yaatra guide.
- vikimaipiya par Allahabad – vahaan ke sthaan, bhoogol, bhoobhaag, shahar mein va niktavarti maarg, aadi upagrah chhavi dvaara